Enformel Ne? Tarihsel ve Güncel Perspektiften Bir İnceleme
Enformel Kavramının Tanımı ve Kökeni
“Enformel” kelimesi, dilimize Fransızcadan geçmiş olup, genellikle “resmi olmayan” veya “biçimsel olmayan” anlamlarında kullanılır. Çoğu zaman, bir yapının veya durumun, belirli kurallara veya yapısal normlara bağlı kalmaksızın, daha serbest ve rahat bir biçimde işlediği durumları tanımlar. Ancak bu kelimenin, toplumsal bilimlerde ve özellikle eğitim, ekonomi ve sosyal ilişkiler gibi alanlarda daha derin anlamları vardır. Enformel öğrenme, enformel organizasyonlar ve enformel ilişkiler gibi başlıklar, toplumsal yapılar içinde önemli bir yer tutar. Bu yazıda, “enformel” kavramını tarihsel olarak ele alacak ve günümüzdeki uygulamaları ile bağlamını tartışacağız.
Enformel: Resmi Olmayan Bir Yapının Evrimi
Kelimenin tarihsel arka planına baktığımızda, enformel yapılar ilk kez modern toplumların hızla değişen sosyal ve ekonomik ihtiyaçlarına karşılık olarak ortaya çıkmıştır. Sanayi Devrimi ile birlikte, insanların daha organize ve merkeziyetçi sistemler içinde çalışmaya başlaması, aynı zamanda toplumsal yapıların da daha katı ve biçimsel olmasına neden oldu. Ancak zamanla, bireylerin özgürlüğüne, yaratıcılığına ve daha spontan etkileşimlere olan ihtiyaç arttı. Bu da enformel yapıların, hem iş yerlerinde hem de toplumsal ilişkilerde daha fazla yer bulmasına olanak tanıdı.
Örneğin, sanayi toplumlarında iş yerleri, genellikle hiyerarşik, belirli kurallara dayalı bir organizasyona sahipti. Fakat günümüzde, teknolojinin etkisiyle daha esnek, takım tabanlı ve kolektif bir iş gücü modeli gelişti. Bu modelde, formal organizasyonlar dışında, iş arkadaşları arasındaki etkileşimler, deneyimlerin ve bilgilerin paylaşılması daha önem kazandı. Bu tür yapıların hepsi, enformel olarak tanımlanabilir.
Enformel Öğrenme ve Toplumda Yeri
Enformel öğrenme, genellikle okulda veya üniversitede gerçekleşen geleneksel eğitimden farklı olarak, bireylerin günlük hayatları ve sosyal çevrelerinde öğrendikleri bilgi ve becerilerdir. İnformal öğrenme, sınıf dışı etkinliklerle yapılan, öğretmen veya müfredatın dışındaki öğrenme biçimlerini ifade eder. Toplumlar, tarihsel olarak bu tür öğrenme yöntemlerine çok dayanmış ve günümüzde de bu tür öğrenme biçimlerinin daha da yaygınlaşması, toplumsal değişimlerin bir parçası olmuştur.
Örneğin, bir iş yerinde meslektaşlardan alınan geri bildirimler, iş arkadaşlarıyla yapılan sohbetler veya çeşitli deneyimler, enformel öğrenmenin günlük hayatımıza nasıl dahil olduğunu gösterir. Bu öğrenme biçimi, iş gücü piyasasında bireylerin daha hızlı uyum sağlamasına ve değişen koşullara hızla adapte olmasına olanak tanır.
Aynı zamanda, enformel öğrenme sosyal anlamda da büyük önem taşır. Özellikle düşük gelirli topluluklar ve gelişmekte olan ülkelerde, resmi eğitim sisteminin yetersiz olduğu yerlerde, enformel öğrenme bireylerin hayatta kalabilme ve toplumsal yükselme şanslarını artıran bir araç olmuştur. Sosyal etkileşimler, el becerileri, meslek edindirme kursları gibi biçimsel olmayan öğrenme yöntemleri, pek çok bireyin yaşam kalitesini doğrudan etkiler.
Enformel Yapıların Günümüzdeki Uygulamaları
Günümüzde, enformel kavramı sadece eğitimle sınırlı değildir. Enformel organizasyonlar, iş dünyasında önemli bir yere sahiptir. Büyük şirketlerde bile, resmiyetin dışında gelişen, takım çalışmaları, liderlik etkileşimleri ve bilgi paylaşımı enformel yapılarla sağlanmaktadır. Bu tür yapıların en önemli özelliği, bireylerin kendi aralarındaki iletişimi ve karşılıklı yardımlaşmayı esas alarak daha esnek bir çalışma ortamı yaratmalarıdır.
Bir örnek vermek gerekirse, bir yazılım geliştirme şirketinde ekip üyeleri, yalnızca belirli projeler üzerine değil, aynı zamanda günlük sorunlar, deneyimler ve yenilikler üzerine de enformel olarak bilgi paylaşabilirler. Buradaki bilgi akışı, sadece resmi eğitim ve seminerlerden değil, günlük etkileşimlerden de beslenir.
Enformel yapılar, aynı zamanda toplumsal yaşamda da önemli yer tutar. Aile içindeki ilişkilerden, arkadaş çevresindeki bilgi alışverişine kadar pek çok etkileşim biçimi, enformel yapılar sayesinde gerçekleşir. Bu durum, bireylerin sosyal sermayelerini artırır ve toplumsal dayanışmayı güçlendirir. Enformel iletişim ağları, aynı zamanda insanlara daha hızlı bilgi edinme, destek alma ve toplumsal sorunlara çözüm üretme imkanı tanır.
Enformel ve Akademik Tartışmalar
Akademik çevrelerde enformel kavramı üzerine yapılan tartışmalar, özellikle eğitim, ekonomi ve sosyal bilimler alanlarında yoğunlaşmaktadır. Enformel öğrenmenin etkinliği, toplumsal gelişim açısından son derece önemli kabul edilirken, bazı eleştirmenler bunun yaygınlaşmasının, resmi eğitim sistemini tehdit edebileceğini savunmaktadırlar. Eğitimde kalitenin artırılması ve eşitliğin sağlanması adına resmi eğitim kurumlarının hala vazgeçilmez olduğu düşünülmektedir. Ancak enformel öğrenmenin, resmi eğitimle desteklendiği takdirde, bireylerin daha verimli bir şekilde öğrenebileceği de bir gerçektir.
Bu tartışmalar, aynı zamanda toplumsal refah seviyeleri ve gelir eşitsizlikleri üzerine de etkiler yaratmaktadır. Çünkü, enformel öğrenmenin erişilebilir olması, toplumsal eşitsizlikleri gidermek adına önemli bir araç olabilir. Resmi eğitimde fırsat eşitsizlikleri olsa da, enformel öğrenme, birçok kişi için daha esnek ve ulaşılabilir bir alternatif sunar.
Sonuç
Enformel kavramı, toplumsal yapının daha dinamik ve esnek bir şekilde işlemesini sağlayan önemli bir öğedir. Hem bireysel hem de toplumsal düzeyde büyük bir etkisi vardır. Eğitimde olduğu gibi, iş gücü piyasasında, sosyal ilişkilerde ve organizasyonel yapılarda enformel öğeler daha fazla yer almakta ve zamanla daha da önem kazanmaktadır. Bu dinamik yapının gelecekte nasıl evrileceği, toplumların eğitim ve sosyal politikaları doğrultusunda şekillenecektir.
Etiketler: enformel, eğitim, toplumsal yapı, sosyal sermaye, organizasyonel yapı